چرايي، چيستي و چگونگي طرح «کوثرِ علی»
سیر مطالعاتی آثار پیرامون بیانات و اندیشه‌های مقام معظم رهبری
«مقدمه»
ما معتقديم «جامعيت و همه‌جانبه بودن قوانين اسلام آن‌چنان است كه اگر كسي آن را بشناسد، معترف خواهد شد كه از حدومرز فكر بشر بيرون است و ممكن نيست زاييده قدرت علمي و تفكر انسان باشد»،[۱] معارف اسلامي و آثار ديني «براي همه امور قانون و آداب آورده است»، ([۲]) «هيچ حركت و عملي از فرد يا جامعه نيست، مگر اينكه اسلام براي آن حکمی مقرر داشته است».[۳] همچنين «اطمينان داريم كه اسلام دربردارنده پاسخ به نيازهاي مردم است».[۴] بااین‌وجود هنگامي‌كه وضعيت كنوني جامعه اسلامي را ازنظر مي‌گذرانيم، انواع و اقسام مشكلات و نارسايي‌هاي فكري ما را احاطه می‌کند. در بعد نظري، انبوهي از سؤال‌ها و شبهات ـ خصوصاً براي نسل جوان بي‌پاسخ باقی‌مانده كه به‌تناسب حجم و تنوع اين شبهات، براي آنها پاسخ‌هاي آرامش‌بخشي ارائه نمي‌شود. اين معضل، به همراه عملكرد ناصواب بعضي از منسوبان به دين، بسياري از بي‌اعتمادي‌ها و کج‌روی‌ها را در حيطه عمل به دنبال آورده است. با فرض ايمان و اعتقاد به جامعيت تعاليم اسلامي و اين واقعيت جامعه، لازم است در اين رابطه تأمل كافي و آسيب‌شناسي جدي نمود و به بررسي علل و عوامل اين ناسازگاري پرداخت تا بتوان با ارائه راه‌كار مؤثر، شائبه ناكارآمدي تعاليم الهي در عصر جديد را از اذهان زدود.
ضرورت تهیه سیر مطالعاتی برای قشرهای مختلف مردم در بیان رهبر معظم انقلاب
«یکی از کارهای مهم این است که ما ذهن را عادت بدهیم به نظم در مطالعه. گاهی مراجعه به یک کتاب اگر در جای خود قرار بگیرد، یعنی قبل از این کتاب، کتاب‌های دیگری که متناسب با این موضوع است، خوانده‌شده باشد، بعد این کتاب مطالعه شود، تأثیر به‌مراتب بیشتر و عمیق‌تری خواهد داشت از اینکه این کتاب بدون ملاحظه آنچه مرتبط با آن است، دیده‌شده باشد. خب، این راه نمائی می‌خواهد. بعضی از ذهن‌ها اهل کتاب‌اند، منتها کتاب آسان، کتابی که احتیاج به فکر کردن نداشته باشد. عیبی ندارد، این هم کتاب خواندن است، نفی نمی‌کنیم اما بهتر از این، شیوه کتاب‌خوانی، این است که انسان در مجموعه کتاب‌خوانی خود بتواند بیامیزد کتاب آسان را – فرض کنید رمان را، خاطره را، کتاب‌های تاریخی آسان را – با کتاب‌هایی که احتیاج دارد به فکر کردن، مطالعه کردن، این نوع کتابها را باید وارد مقوله کتاب‌خوانی کرد.
ذهن را عادت بدهیم به اینکه اهل تأمل باشد، اهل تحقیق باشد؛ ذهن کار کند، در مواجهه با کتاب فعالیت کند، این احتیاج دارد به راه نمائی. یکی از چیزهایی که ما امروز خیلی احتیاج داریم، برنامه‌های مطالعاتی برای قشرهای مختلف است.
بارها اتفاق می‌افتد که جوان‌ها را، نوجوان‌ها را به کتاب‌خوانی تشویق می‌کنیم، مراجعه می‌کنند، می‌گویند آقا چه بخوانیم؟ این سؤال یک جواب ندارد. احتمالاً جواب‌های متعددی دارد. مجموعه متصدیان امر کتاب -چه در وزارت ارشاد، چه در مجموعه کتابخانه‌ها – روی این مسئله باید کار جدی بکنند؛ در بخش‌های مختلف، برای قشرهای مختلف، به شکل‌های مختلف، با تنوع متناسب، سیر مطالعاتی درست کنند؛ اول این کتاب، بعد این کتاب، بعد این کتاب.
وقتی‌که جوان، نوجوان، یا کسی که تاکنون با کتاب انس زیادی نداشته است، وارد شد، حرکت کرد، راه افتاد، غالباً مسیر خودش را پیدا خواهد کرد.»[۵]
ويژگي‌هاي آثار مربوط به اندیشه‌ها و بیانات مقام معظم رهبری
سیر مطالعاتی چیست؟ چگونه می‌توانیم یک برنامه مطالعاتی موفق، برای مطالعه آثار پیرامون اندیشه‌ها و اقدامات مقام معظم رهبری داشته باشیم؟ پاسخ این سؤال همان هدفی است که طرح «کوثرِ علی» به دنبال تحقق بخشیدن به آن است.
الف) بیان عمیق و متفکّرانه اصول اعتقادات با زباني ساده، روان و قابل‌استفاده براي همگان
بسيار دشوار است كه انساني بتواند در ضمن تعمق و تفقه در مسائل، آنها را به زباني ساده و روان بيان كند و مطالب را آن‌گونه كه بایدوشاید و به‌تناسب فهم و درک مخاطب، ارائه دهد. معظم له بابیانی روان و فكري توانا در تحليل مسائل اسلامي و توضيح حقايق با زبان مردم، بي غلق و اضطراب به تعليم و تربيت جامعه پرداخته‌اند. کتاب طرح کلّی اندیشه‌های اسلامی، شاهکاری در این عرصه است.
به همین دلیل اين آثار، راهي هموار، مطمئن و مؤثر به‌سوی شناخت هر چه‌بهتر معارف اسلامي و آشنايي با مباني اسلام و حکومت اسلامی را پیش روی ما قرار می‌دهد. گرفتن معارف الهی از سرچشمه‌ای زلال و پاك و رفع عطش حقيقت‌جوي انسان، آنهم «فارغ از دغدغه‌هاي گوناگون» و «بدون ترس از آلودگي و شبهه» ارزشمندی این راه را بیش از پیش روشن می‌کند.
همچنين، كسي كه با آثار مربوط به اندیشه‌ها و بیانات مقام معظم رهبری مأنوس مي‌گردد، مي‌آموزد كه همچون معظم له در عين استفاده از مباني محكم عقلي و استدلالي با زباني شيوا و روان، انديشه‌هاي منطقي و متقن را به‌گونه‌ای ارائه دهد كه مخاطب، آن را پذيرا شده و باور نمايد.
ب) تأکید بر مسائل تربیتی، اخلاق، معنویت، تزکیه و تقوی
همانطور که گذشت، معظّم‌له تربیت انسانها را جزء اصولیترین و اساسی‌ترین اهداف اسلام بر می‌شمارد و در بیانات و مکتوبات بسیاری به آن اشاره می‌نماید. ایشان تقریباً راهکار موفقیت در تمام عرصه‌ها را رعایت اخلاق و معنویت می‌داند. آنجایی که در نظام خانواده صحبت به میان می‌آید؛ وقتی بحث از علم و دانش می‌نماید؛ هنگامی که جایگاه «زن» در اسلام را به تصویر می‌کشد و وظایف او را بر می‌شمارد؛ زمانی که اقتصاد را بعنوان یکی از اساسی‌ترین مشکلات بر می‌شمارد؛ وقتی حرف از فرهنگ و سیاست به میان می‌آورد و آنگاه که به ابعاد مختلف مسائل «سیاسی ـ اجتماعی» می‌پردازد؛ همه و همه را متوقّف بر رعایت تقوی و معنویت می‌دانند و با نگاهی متفاوت به تعریف آنها می‌پردازند.
ج) پرداختن به موضوعات کاربردی و مربوط به متن زندگی
متأسفانه یکی از معضلات همیشگی و بخصوص امروز قشر فرهیخته و اندیشمند همه‌ی جوامع این است که بیشتر به موضوعات انتزاعی و ایده‌آلی می‌پردازند که به سختی میتوان آن را در زندگی به کار برد. بحمدلله این نقیصه در اندیشه‌ی امام خامنه‌ای حفظه‌الله‌تعالی دیده نمی‌شود. چرا که ایشان اعتقاد عمیقی به نقش مردم و خانواده‌ها در پیشبرد اهداف اسلام و انقلاب اسلامی دارند؛ فلذا همیشه سعی در طرح موضوعاتی مربوط به بهبود زندگی مردم دارند. موضوعاتی همچون: مادر، فرزند، تجمل‌گرایی، اسراف، سبک زندگی، ازدواج، همسر، فرزند، ورزش و…
د) معرفی الگو
یکی دیگر از معضلات پیش روی تعلیم و تربیت، علیرغم وجود مفاهیم و متون قوی، مستند و مستدلّ، عدم ارائه‌ی الگویی مناسب برای تطبیقِ عالم تئوری با عالمِ واقع است. امام خامنه‌ای حفظه‌الله‌تعالی این معضل را به خوبی شناسایی کرده و در صدد رفع آن برآمده‌اند و تقریباً برای بسیاری از مفاهیم و معارف ناب، الگوهایی از انواع انسانها و از سده‌های مختلف، از شخصیتهای دینی، قرآنی، علمی و … بهره می‌برند. بعنوان مثال در موضوع «زن» ایشان موارد بسیاری را معرفی می‌نمایند و اصلاً زنان را مصداق الگوبرداری قرآن می‌دانند. یعنی قرآن زنانی را به عنوان الگو مطرح می‌کنند، البته نه فقط برای زنان بلکه برای همه‌ی بشریت: «مرد و زن».[۶]
ج) خلق يك نظام واحد فكري و ارائه چهارچوب مشخصي از اندیشه اسلامي
سال‌ها بود که تفکر اسلامی، به دلیل دوری از قرآن و عترت رنگ‌باخته بود. مفاهیم دینی از معانی حقیقی خود تهی شده و جز پوسته‌ای از آن چیزی باقی نمانده بود. دین، نظام و مکتبی جامع نبود. بیشترِ معارف قرآنی در حوزه عمل فردی معنا و تبیین می‌شد و سخن از اصول عقایدی بود که ـ با تمام شقوق و ظرایف مختلفش ـ از محدوده ذهن فراتر نمی‌رفت. گر چه، حرکت‌ها و سخن برخی از اندیشمندان اسلامی، نگاه‌ها را دوباره متوجه اسلام و مفاهیم عمیق آن کرده بود، اما آنچه کم بود یا نبود، طرحی جامع از دین بود. طرحی که دین را فقط در حوزه فردی تعریف نکند و آن را ناظر به عمل بداند؛ از ضرورت و اصول دین و ارتباط آنها باهم حرف بزند؛ از تأثیرات دین بر سرنوشت جوامع بحث کند؛ و اینکه بتواند خلأ فکری مسلمانان را در برابر مکاتب پوچ و خالی بشری پر کند و زمینه را برای نفوذ اسلام در میان جوامع و آزاداندیشان فراهم آورد.
حضرت امام خمینی (ره) قطعاً احیاگر اسلام در این عصر بود. با شروع نهضتِ امام، نام اسلام دوباره بر سرِ زبان‌ها افتاد و قلوب خموده مسلمین بیدار شد. بعد از تبعید حضرت امام این شور و علاقه ایجادشده برای شاگردان مجاهد امام بستری بود برای کار عمیق فکری وایمانی. برای ساختن زیربنایی محکم از تفکر ناب اسلام محمدی. ارائه چنین طرحی میسر نبود، مگر از متفکری آگاه و مسئول، آشنا به مفاهیم قرآن و آگاه از مقصود و مقصد دین.
در نگاه نخست به اين مجموعه، این‌طور به نظر مي‌رسد كه ايشان به موضوعات مختلف و پراكنده‌اي، كه در مقاطع مختلف زماني و مناسبت‌ها و پيشامدها مطرح مي‌شده‌اند، پرداخته است. موضوعاتي همچون پیشرفت، زن و خانواده، تربیت فرزند، مردم‌سالاری دینی، جهاد و شهادت، مهندسی فرهنگی، اقتصاد مقاومتی، تولید علم، فرهنگ و …؛ اما با نگاهي عميق‌تر و جامع‌تر به آثار پیرامون بیانات و اندیشه‌های ايشان، درمي‌يابيم كه هرچند ايشان نيازهاي جامعه را در مقاطع مختلف موردتوجه قرار داده‌اند، امّا ازآنجاکه همگي از يك منبع و تفكر اصيل اسلامي نشئت‌گرفته است، مجموعه منسجم و منظمي را تشكيل مي‌دهد كه اين نظام واحد داراي اصول و فروع و شاخ و برگ و ميوه است.
در اندیشه مقام معظم رهبری ریشه همه مباحث «توحيد» هست؛ چراکه «بدون فهم درست و پايبندى عقيدتى و عملى به توحيد، هيچ‌كدام از وعده‌هاى الهى درباره‌ى مسلمانان عملى نخواهد شد».[۷] و بعثت نبی اکرم در درجه‌ى اول، دعوت به توحيد بود… «لااله‌الاالله» كه پيام اصلى پيغمبر ما و همه‌ى پيغمبران است، به معناى اين است كه در زندگى و در مسير انسان و در انتخاب روشهای زندگى، قدرت‌های طاغوتى و شیطان‌ها نبايد دخالت كنند وزندگی انسانها را دستخوش هوس‌ها و تمايلات خود قرار دهند. اگر توحيد با همان معناى واقعى كه اسلام آن را تفسير كرد و همه‌ى پيغمبران، حامل آن پيام بودند، در زندگى جامعه‌ى مسلمان و بشرى تحقق پيدا كند، بشر به سعادت حقيقى و رستگارى دنيوى و اخروى خواهد رسيد و دنياى بشر هم آباد خواهد شد؛ دنيايى در خدمت تكامل و تعالى حقيقى انسان. دنيا در ديد اسلام، مقدمه و گذرگاه آخرت است.[۸]
در مرحله بعد، مقام معظم رهبری امّ‌المسائل را مسألة «انسان‌شناسي» مي‌دانند[۹] كه به‌منزله تنه و بدنه درخت معرفت است؛ و معتقدند: «ركن دوم، تكريم انسان است؛ يا مى‌توانيم به آن بگوييم انسان‌محوری. البته انسان‌محوری در بينش اسلامى، به‌کلی با اومانيسم اروپاى قرون هجده و نوزده متفاوت است. آن‌یک چيز ديگر است، این‌یک چيز ديگر است».[۱۰] و نهايتاً ثمره اين شجره طيبه، مباحث كاربردي زندگي انسان است.
انسانی که در اسلام با معیار تقوی ارزشگذاری می‌شود، نه با معیار جنسیت. از این رو زن را نه در مقایسه با مردان می‌سنجد و نه سعی دارد آنها را مشابه مردان قلمداد کند. بلکه نگاهی متعالی به مسأله‌ی «زن» دارد:
و امّا مسئله‌ی زن در دنیای امروز و ازجمله در کشور ما، یکی از مسائلی است که به جهات مختلف، همچنان درخور پیگیری و تأمّل و کار و فکر است. اولا نیمی از جمعیّت کشورها زنان هستند؛ چگونه میتوان به‌شکل سالمی از این امکان و استعداد عظیم به نفع هر کشوری، ازجمله کشور ما استفاده کرد؟ ثانیاً مسئله‌ی جنسیّت که یکی از حسّاس‌ترین و ظریف‌ترین مسائل آفرینش است، چگونه میتواند در خدمت تعالی انسان قرار بگیرد، نه در خدمت انحطاط بشر و انحطاط اخلاقی؟ ثالثاً به‌خاطر تفاوتهای طبیعی‌ای که بین جنس زن و جنس مرد وجود دارد، چگونه میتوان – چه در محیط اجتماعی، چه در محیط خانواده – رفتاری را نهادینه کرد و غیرقابل اجتناب کرد که به زن ظلم نشود؟ اینها مسائل خیلی مهمّی است. اگر ما همین دو سه مسئله را محور فکر و تأمّل و بحث و کار قرار بدهیم، یک مجموعه‌ی تلاش و کار مطالعاتی و تحقیقی و عملی را به دنبال خود خواهد آورد[۱۱].
با اين توضيح، مي‌توان ادّعا كرد كه مجموعه آثار مربوط به اندیشه‌ها و بیانات مقام معظم رهبری به‌منزله موضوع واحدي است كه اگر كسي به مطالعه كامل و دقيق آن بپردازد، او نيز داراي نظام فكري شده مي‌آموزد كه چگونه مباحث جديد جامعه را با اين تفكر مواجه نمايد و جواب لازم را دريابد. آثار مربوط به اندیشه‌ها و بیانات مقام معظم رهبری بستر اولیه فكري سالم و مطمئن اسلامي را ايجاد مي‌نمايد و فكر و عقل انسان را نظام مي‌دهد؛ درحالی‌که تفكر در چهارچوب غیر نظام‌مند، آموخته‌هاي غیر مرتبطی است كه در ذهن انبار مي‌شود. بسياري از متفكران فقط ديدگاه مي‌دهند، ولي معظم له ديدگاه را بر اساس و به همراه نظام فكري ارائه مي‌دهد. همچنين آثار معظم له مي‌آموزاند كه چگونه مي‌توان براي شناخت اسلام با استعانت از قرآن كريم و سنّت و سیره معصومين (عليهم‌السلام) و با بهره‌گيري از قوه تفكر و تعقل، چهارچوبي مستدل را بنا نهاد كه بر همه انديشه‌هاي بشري تفوّق يابد.
د) به‌روز بودن و به روز ماندن
ويژگي مهم اين آثار است كه ایشان، درصدد توجه دادن و توجه نمودن به اقتضائات زمانه هست. ايشان در جاي‌جاي بیاناتشان ياد مي‌دهد كه چگونه با سود جستن از ثابتات مي‌توان مغیرات را تحليل و توجيه نمود. شناخت و فهم نيازهاي ثابت و متغير جامعه و پاسخگويي عقلاني و مبنايي به آنها در هرزمانی، از رموز موفقيت يك انديشمند مصلح است. معظم له با بهره‌گيري از اين شيوه، توانسته است كارآمدي مطالبشان را علي‌رغم گذشت زمان حفظ كند؛ بلكه آن را به‌عنوان يك طريقه متقن، به كساني كه با آثار ايشان مأنوس مي‌شوند بياموزد تا در هرزمانی با شناخت آن مقتضيات، به استقبال مسائل و شبهات عصر خود بشتابند.
هـ)ايمان و تعبد در عين عقلانيت و بهره جستن از تفكر و انديشه
به‌گونه‌ای كه در آثار و سیره عملي ايشان، هر يك از اين دو جنبه، ديگري را تحت‌الشعاع قرار نمي‌دهد. ایشان ثابت نموده‌اند كه تفكر عقلاني با تعبد وحياني نه‌تنها منافاتي ندارد، بلكه هر دو مؤيّد و مكمّل يكديگرند. كما اينكه بررسي زندگي فردي، خانوادگي و اجتماعي ايشان، قبل و بعد از انقلاب، خود گواهي بر اين مدعا است. معظم له درحالی‌که به آموزه‌هاي ديني ايمان و باور قلبي داشته، درعین‌حال با دلايل محكم عقلي و منطقي به اقامه استدلال مي‌پردازند.
و) بیان مباحث ضروری دین، به‌گونه‌ای تعهّد آفرین
درسایرآثار کلامی اصول اعتقادی دین را بیشتر به‌عنوان مفاهیم ذهنی تلقّی کرده و در مقام اثبات درستی این اصول و پاسخگوی به شبهات مطرح‌شده، هستند. برخلاف این اندیشه‌ها مقام معظم رهبری مباحث ضروری دین را به‌گونه‌ای تعهد آفرین معرفی کرده است،[۱۲] اصول اساسیِ اعتقادی دین، مبتنی بر آیات قرآن به مخاطب عرضه می‌شود، به‌طوری‌که این اصول اعتقادی از سطح مفاهیمی ذهنی خارج‌شده و رنگ و بوی عملی گرفته‌اند. لذا یکی از ویژگیهای اندیشه همین است که از جنس کتاب‌های کلامی نیست که روند اثبات و نفی در پیش‌گرفته باشد، بلکه اصول اصلی اندیشه اسلامی را از روی آیات قرآن و بر مبنای توضیح مسائل ضروری دین ـ مسائلی که آگاهی از آنها برای سعادت انسانها مفید است ـ تبیین کرده است.
ح) تبیین مبانی فکری جمهوری اسلامی در راستای ماندگاري و تداوم
ازآنجاکه «هر نظامي، موجوديت خود را نيازمند به يك نظام فكري و عقيدتي به‌عنوان تكيه‌گاه و پشتوانه مي‌داند»؛[۱۳] پس لازم و ضروري هست كه براي حفظ و تداوم اين نظام اسلامي، به‌صورت جدي، فراگير و برنامه‌ريزي‌شده، به آثار مربوط به اندیشه‌ها و بیانات مقام معظم رهبری پرداخته شود. براي نظامي همچون نظام جمهوري اسلامي، كه با انواع و اقسام مشكلات و مسائل مواجه است، شرط لازم ماندگاري و تداوم، تبيين مباني فكري بر اساس مكتب هست.
اگر افراد جامعه و جوانان بدانند و بفهمند هدف و راه اين جمهوري چيست، آنگاه مي‌توانند موضوع و جايگاه فعاليت خود را تدوين و تصحيح نمايند تا علاوه بر مصون ماندن از انحراف و سردرگمي، بتوانند به‌سوی قله‌هاي رستگاري فردي و اجتماعي حركت كنند و اين، رسالت و مسؤوليتي مهم و بزرگ است كه بر عهده همه وظیفه شناسان و دردمنداني هست، كه در قبال بهاي سنگين استقرار حكومت اسلامي در اين كشور، احساس مسؤوليت مي‌نمايند.
ط) مخاطب قرار گرفتن همه‌ی جهانیان در ارائه‌ی معارف الهی
یکی دیگر از ویژگیهای ممتاز اندیشه مقام معظم رهبری مخاطب بودن همه‌ی جهانیان در ارائه انواع معارف اسلامی است؛ نه‌فقط مسلمانان، بلکه یکایک انسانها، چه موحد و چه غیر موحد. هر کس، با هر ایده و تفکری میتواند مخاطب این تفکر باشد. چون روند بحث و نکات بیان‌شده، آن‌چنان منطقی و به‌دور از هرگونه تعصب ورزی است که موردپسند هر عقل سلیمی قرار خواهد گرفت.
اهداف طرح
- شكل‌گيري نظام اوليه فكري و سالم بر مبناي تعاليم الهي
- ترمیم، تقویت و ارتقاء ابعاد مختلف فرهنگی مربوط به خواهران حاضر در جامعةالزهراء و حوزه‌ی خواهران
- ارائه‌ی متون مناسب آموزشی مرتبط با رسالت اختصاصی خواهران حاضر در جامعةالزهراء و حوزه‌ی خواهران (که بالطبع باید از قبل شناسایی شده باشد و تفاوتهای آن با رسالتهای برادران روشن شده باشد)
- حل مشکلات شناسایی شده با استفاده از رهنمودهای رهبری (باید این مشکلات، از قبل توسط کارشناسان مرتبط با حوزه‌ی خواهران، شناسایی شده باشد: مثلاً نوع نگاه خواهران به دروس حوزوی و معارف دینی ـ میزان اهمیت به درس در مقابل اهمیت به همسر و فرزندان ـ تواضع و اخلاق و ظاهر طلبگی در جامعه و بین همنوعان ـ مشکلات برخورد با مخاطبین تبلیغی مثل رعایت اخلاق حسنه، روشهای تبلیغ و…)
- آشنايي با مباني فكري نظام جمهوري اسلامي بر مبناي نظر ولي معظم فقيه
- پيگيري اهداف جانبي مانند تشكيل هسته‌هاي فرهنگي و ارائه مشاوره علمي، فكري و درسي
- محوریت فکر امام و رهبری در جهت‌دهی به جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی به‌عنوان امامین انقلاب اسلامی
- گفتمان سازی در اندیشه امام و رهبری؛ تولید و ترویج گفتمان برآمده از نظام اندیشه رهبر حکیم انقلاب به‌منظور پیشرفت فکری و عملی جامعه
- تقويت توان تفكر، نقادي، مطالعه و کتاب‌خوانی
- زمينه‌سازي مناسب براي ورود به مباحث و نظرات ديگر انديشمندان اسلامي
- کمک به توسعه و نشر معارف، اصول و مبانی اسلام ناب محمدی (ص) و انقلاب اسلامی
- کمک به ترویج و تقویت گفتمان ولایت‌فقیه و تحقق منویات ولی‌فقیه و گفتمان انقلاب اسلامی و فرهنگ سیاسی تشیع درزمینه هایی مثل خانواده ، فرهنگ ، و شهادت‌طلبی، انتظار سازنده، عدالت‌خواهی، مبارزه با استکبار و…
- کادر سازی علمي ـ ديني و اشاعه تفكر ناب اسلامي به ديگر مراكز موجود در سطح جامعه و تربیت نخبگان برای دانشگاه‌ها، مؤسسات آموزش عالی، پژوهشگاه‌ها و مراکز پژوهشی درزمینهٔ معارف انقلاب
- توسعه و ارتقای آگاهی‌های جامعه نسبت به انقلاب اسلامی، رهبران آن و مسیر پیش رو و غنا بخشیدن به حوزه مطالعات انقلاب اسلامی.
- تربیت مبلّغ و مروّج درزمینهٔ انقلاب اسلامی و اندیشه‌های رهبران آن.
- شناخت ابعاد اسلام و انقلاب اسلامی مبتنی بر اندیشه‌های امام خمینی (ره) و امام خامنه‌ای (مدظله).
اصول لازم در تدوین سیرهای مطالعاتی
- ملاحظه ویژگیهای طیف های مختلف مخاطب
- حوصله و ظرفیت جذب محتوا
- سطح آشنایی با معارف دینی
- میزان علاقمندی به آشنایی با اندیشه امامین انقلاب
- طیفبندی مخاطب (طلاب سطح ۱و۲ و ۳ و ۴، اساتید، کارمندان جامعه الزهرا علیها السلام و…)
- توجه به مکمل بودن اندیشه های امام و حضرت آقا
۲-۱- نگاه امام به زیرساختهای دینی و حضرت آقا به تطبیق با شرایط روز جامعه و جهان
۲-۲- نگاه حضرت آقا به محوریت حضرت امام
۲-۳- آموزش مخاطب به نگرش درست به امامین انقلاب
- توجه به ضعفها و قوتهای کتب تولید شده و لزوم سطح بندی آنها
۳-۱- عدم جامعیت در زمان تولید کتابها
۳-۲- وجود آثار مشابه و گزینش کتاب بهتر
۳-۳- در دسترس نبودن کتاب و محدودیت در تهیه آن؛
۳-۴- انطباق یا فاصله داشتن با منظومه فکری حضرت آقا
راه جایگزین:
۳-۳-۱- تجدید چاپ آثار ارزشمند
۳-۳-۲- چاپ محدود برای علاقمندان در دوره
۳-۳-۳- انتشار دیجیتالی کتب مهم نایاب
- دقت در تصویری که در نهایت این دوره از منظومه فکری در ذهن مخاطب ایجاد میگردد.
۴-۱- آسیب تصویر کاریکاتوری
۴-۲- آسیب تعمیم نقص و ضعف کتب به اندیشه آقا
۴-۳- آسیب شکاف بین لایه مبانی با رویه کاربردی
۴-۵- ارائه آثاری برای رفع نواقص کتب در قالب محصولات دیجیتال
- در نظر گرفتن انگیزش و مشوقها
۵ـ۱ـ ایجاد انگیزه با معرفی و نمایش نیازهای خواهران به شرکت در سیر مطالعاتی
۵ـ۲ـ ارائه‌ی گواهینامه پایان دوره
۵ـ۳ـ قرار دادن مشوّقهایی برای شرکت در طرح (مزایایی انحصاری برای افراد شرکت کننده و یا ممتاز)
۵ـ۴ـ در صورت امکان اولویت با جذب افراد قوی و خوش فکر باشد نه با رویکرد صرفاً افزایش کمّی افراد
۵ـ۶ـ برنامه‌ریزی دقیق برای استفاده‌ی بهینه از فارغ التحصیلان طرح
- تدبیر برای آسیب خود مشرف بینی کاذب
۶-۱- سطح بندی سیرها
۶-۲- توجهدهی به لزوم رفع نقص کتب با پیگیری بیانات
۶-۳- ارائه الگوهای نموداری منظومهای
۶-۴- برگزاری آزمون پایاندوره سختگیرانه
مراحل اجرایی
- نظامبندی موضوعی سیرهای مطالعاتی
لایهی اول؛ شخصیت‌شناسی امام و رهبری (البته با رویکرد مربوط به مخاطبین خواهر)
لایهی دوم ؛ مبانی اعتقادی خودشناسی و ارائه جهانبینی صحیح
لایهی سوم ؛ ارائه سیر تاریخی از مجاهدت انبیاء ائمه و صلحا برای انتقال مفاهیم صحیح دینی و حاکم کردن آن در جامعه
لایهی چهارم ؛ ارائه مسائل کاربردی و مبتلا به برای مخاطب (قرآن، زن و خانواده، رسانه، فضای مجازی، تربیت فرزند، ازدواج، تحصیل در حوزه خواهران، ورزش، هنر و…)
لایهی پنجم؛ ارائه‌ی محتوایی با رویکرد پاسخ به شبهات (انواع شبهات مربوط به موضوعات مختلف)
لایهی ششم؛ ارائه تحلیل درست نسبت به انقلاب اسلامی، حیاط طیبه و جایگاه تمدن نوین اسلامی
لایهی هفتم؛ ارائه مباحث انگیزشی و تعیین وظیفه جوان امروز در این مسیر
لایهی هشتم؛ جریان شناسی فرهنگی و سیاسی جهان و ایران و ارائه تحلیل صحیح نسبت به آن
- گزینش کتب برتر موضوع و تفکیک آنها به هر سطح
- طراحی الگوی پیاده سازی سیر مطالعاتی و بررسی تجارب و آسیبهای طرحهای مطالعاتی دیگر (طرح حکمت، طرح سما، و سیرهای بیاناتی)
- تأمین منابع علمی، تعیین نهاد مجری و تحصیل الزامات اجرایی
- تبلیغات و آغاز اجرای طرح
تمهيدات و پیشنهاد‌ها جهت اجرای پروژه:
الف) تهیه و ارائه سیر مطالعات کلی اولیه برای آشنایی با اندیشه‌های مقام معظم رهبری با مراجعه با آثار موجود.
ب) تهيه و ارائه سیر مطالعاتی پیرامون اندیشه‌های مقام معظم رهبری به‌صورت موضوعی و مطابق روش آسان به مشكل انتخاب‌شده از آثار مکتوب چاپ‌شده.
- ليست کتابها بر اساس آساني و سهولت موضوعات تنظيم مي‌شود تا بامطالعه مباحث ساده و روان، توانايي ورود به مباحث پيچيده فراهم گردد.
- در تنظيم سير آسان به مشكل، ارتباط موضوعات حتي‌الامكان مدنظر قرار مي‌گيرد.
- سير آسان به مشكل قابل‌انعطاف بوده و در بعضي موارد مي‌توان كتابي را در تقدم يا تأخر قرارداد. به‌عنوان‌مثال پرداختن به كتاب «آفتاب در مصاف» در ماه محرم، با توجه به وضعيت كلي جامعه و تقارن با منابر و سخنراني‌ها، در فراگيري مطالب بسيار مؤثر هست.
ج) پیشنهاد تألیف و تدوین مرحله نخست سیر مطالعاتی موضوعی
برای نمونه از میان ۱۶ جلد کتاب با موضوع اقتصاد و اقتصاد مقاومتی در بیانات معظم له؛ یک کتاب جامع و البته متقن بجای ۱۶ کتاب تدوین می‌شود و در سیر مطالعاتی قرار می‌گیرد.
پروژه‌های جانبی کار:
با توجه به اهمیت موضوع و جهت اتقان کار و گستردگی مخاطب پروژه‌های زیر نیز به‌عنوان پروژه‌های جانبی و پیش‌نیاز این طرح معرفی می‌شود.
الف) کتابشناسی کمی
· شناسایی و جمعآوری کلیة کتب فارسی و غیر فارسی،پایان نامه ها و مقالات در حوزة بیانات، سیره و شخصیت و اندیشة رهبر معظم انقلاب (مدظله العالی) اعم از توصیفی و انتقادی، قبل و بعد از رهبری تاکنون در موضوعات مصوب در سیر مطالعاتی و ثبت و ارائة اطلاعات کتابشناختی آن کتب (بر حسب عنوان کتاب، پديدآور، موضوع، ناشر،چاپ، تیراژ، تاريخ نشر،بهاء، تعداد صفحات، شابك، رده بندی کنگره) در قالب فایل اکسل و طبقه بندی موضوعی منابع جمع آوری شده و ارائه آمار دقیقی از منابع.
ب) کتابشناسی کیفی
فاز ۱
- تولید شاخص‌های توصیف کتابها، طی فرآیند توصیف کلیة آثار جمعآوری شده و تولید کتاب «توصیف آثار مرتبط با بیانات، سیره، شخصیت و اندیشة رهبر معظم انقلاب (مدظله العالی)» (بدون اطلاعات انتقادی ناظر به هر اثر)
فاز۲
- نقد کتابها طی فرآیند نقد کلیة آثار جمعآوری شده و تولید کتاب «توصیف و نقد آثار مرتبط با بیانات، سیره، شخصیت و اندیشة رهبر معظم انقلاب (مدظله العالی)»
خروجیهای طرح
- تولید سه سیر مطالعاتی برای طلاب، اساتید و کارکنان
- تولید شاخصه های ارزیابی آثار
- لیست کامل کتب تولیدی در موضوعات مصوب
- کتابشناسی کتب، شامل نویسنده، ناشر، مشخصات نشر و…
- فرمهای گزارش کیفی آثار غربال شده (حداقل ۲۰۰ اثر)
- و…
[۱]. امام خميني (ره)، ولایت‌فقیه، تهران، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني (ره)، ص ۱۰٫
[۲]. امام خميني (ره)، صحیفه نور، تهران، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني (ره)، ج ۴, ص ۱۶۷٫
[۳]. همان، ج ۳, ص ۳۷۱٫
[۴]. همان، ج ۴, ص ۲۴۲٫
[۵]. بیانات رهبر انقلاب در دیدار مسئولان کتابخانه‌ها و کتابداران در بیست و نهم تیر ۱۳۹۰
[۶] دیدار جمعی از مداحان، ۱۷/۵/۱۳۸۳٫
[۷]. پيام به مناسبت اولين سالگرد ارتحال حضرت امام خمينى (ره) ۱۰/۰۳/۱۳۶۹
[۸]. بيانات در ديدار مسئولان و كارگزاران نظام در سالروز عيد سعيد مبعث ۰۲/۰۷/۱۳۸۲
[۹]. بيانات در ديدار مسئولان و كارگزاران نظام جمهورى اسلامى ايران ۱۲/۰۹/۱۳۷۹
[۱۰]. همان
[۱۱] در دیدار جمعی از بانوان برگزیده کشور، ۳۰/۱/۱۳۹۳٫
[۱۲]. نگاه کنید به بخش ایمان درس ۴ از کتاب طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن
[۱۳]. امام خميني (ره)، صحیفه نور، همان.
ما معتقديم «جامعيت و همه‌جانبه بودن قوانين اسلام آن‌چنان است كه اگر كسي آن را بشناسد، معترف خواهد شد كه از حدومرز فكر بشر بيرون است و ممكن نيست زاييده قدرت علمي و تفكر انسان باشد»،[۱] معارف اسلامي و آثار ديني «براي همه امور قانون و آداب آورده است»، ([۲]) «هيچ حركت و عملي از فرد يا جامعه نيست، مگر اينكه اسلام براي آن حکمی مقرر داشته است».[۳] همچنين «اطمينان داريم كه اسلام دربردارنده پاسخ به نيازهاي مردم است».[۴] بااین‌وجود هنگامي‌كه وضعيت كنوني جامعه اسلامي را ازنظر مي‌گذرانيم، انواع و اقسام مشكلات و نارسايي‌هاي فكري ما را احاطه می‌کند. در بعد نظري، انبوهي از سؤال‌ها و شبهات ـ خصوصاً براي نسل جوان بي‌پاسخ باقی‌مانده كه به‌تناسب حجم و تنوع اين شبهات، براي آنها پاسخ‌هاي آرامش‌بخشي ارائه نمي‌شود. اين معضل، به همراه عملكرد ناصواب بعضي از منسوبان به دين، بسياري از بي‌اعتمادي‌ها و کج‌روی‌ها را در حيطه عمل به دنبال آورده است. با فرض ايمان و اعتقاد به جامعيت تعاليم اسلامي و اين واقعيت جامعه، لازم است در اين رابطه تأمل كافي و آسيب‌شناسي جدي نمود و به بررسي علل و عوامل اين ناسازگاري پرداخت تا بتوان با ارائه راه‌كار مؤثر، شائبه ناكارآمدي تعاليم الهي در عصر جديد را از اذهان زدود.
ثبت دیدگاه