ادله عقلی اثبات ولایت فقیه در کلام علما و فقها
حضرت آيت الله جوادي آملی
«قانون الهی» و «حکومت دینی» ملزومات حیات اجتماعی و کمال فردی انسان
حيات اجتماعى انسان و نيز كمال فردى و معنوى او، از سويى نيازمند «قانون الهى» در ابعاد فردى و اجتماعى است كه مصون و محفوظ از ضعف و نقص و خطا و نسيان باشد و از سوى ديگر، نيازمند «حكومتى دينى» و حاكمى عالم و عادل است؛ براى تحقّق و اجراى آن قانون كامل. حيات انسانى در بُعد فردى و اجتماعى اش، بدون اين دو و يا با يكى از اين دو، متحقّق نمى شود و فقدان آن دو، در بُعد اجتماعى، سبب هرج و مرج و فساد و تباهى جامعه مى شود كه هيچ انسان خردمندى به آن رضا نمى دهد.
اين برهان كه دليلى عقلى است و مختص به زمين يا زمان خاصى نيست، هم شامل زمان انبياء (علي نبينا و آله و عليهم السلام) مى شود كه نتيجه اش ضرورت نبوت است، و هم شامل زمان پس از نبوت رسول خاتم (صلى الله عليه و آله و سلم) است كه ضرورت امامت را نتيجه مى دهد، و هم ناظر به عصر غيبت امام معصوم است كه حاصلش، ضرورت ولايت فقيه مى باشد.
تفاوت جلوه های قانون الهی و حکومت دینی در عصر پیامبر و اهل بیت و عصر غیبت
پس از رسالت ختميّة رسول اكرم، حضرت محمد مصطفى(صلى الله عليه و آله و سلم)، آمدن قانونى جديد از سوى خداوند، ناممكن است؛ زيرا هر آنچه كه در سعادت انسان تا هنگام قيامت ـ از عقايد و اخلاق و احكام ـ نقش دارد، به دست اعجاز، در كتاب بى پايان قرآن نگاشته شده است و از اين رو، يك نياز بشر كه همان نياز به قانون الهى است، براى هميشه برآورده گشته است و آنچه مهم مى باشد، تحقّق بخشيدن به اين قانون در حيات فردى و اجتماعى و اجراى احكام دينى است.
در عصر امامت، علاوه بر تبيين قرآن كريم و سنّت و تعليل معارف و مدّعيات آن و دفاع از حريم مكتب، اجراى احكام اسلامى نيز به قدر ممكن و ميسور و تحمّل و خواست جامعه، توسط امامان معصوم(عليهم السلام) صورت مى گرفت.
در عصر غيبتِ ولى عصر(عجل الله تعالى فرجه الشريف) نيز انسان و جامعه انسانى، نيازمند اجراى آن قانون جاويد است؛ زيرا بدون اجراى قانون الهى، همان مشكل و محذورِ بى نظمى و هرج و مرج، و برده گيرى و ظلم و ستم و فساد و تباهى انسانها پيش خواهد آمد و بى شك، خداى سبحان در عصر غيبت امام زمان(عجل الله تعالى فرجه الشريف)، انسان و جامعه را به حال خود رها نساخته و براى هدايت انسانها، ولايت جامعه بشرى را به دست كسانى سپرده است.
سه ویژگی ضروری ولی در عصر غیبت
كسى كه در عصر غيبت، ولايت را از سوى خداوند بر عهده دارد، بايد داراى سه ويژگىِ ضرورى باشد كه اين سه خصوصيت، از ويژگى هاى پيامبران و امامان سرچشمه مى گيرد و پرتويى از صفات متعالى آنان است؛
ويژگى اول، شناخت قانون الهى بود؛ زيرا تا قانونى شناخته نشود، اجرايش ناممكن است.
ويژگى دوم، استعداد و توانايى تشكيل حكومت براى تحقّق دادن به قوانين فردى و اجتماعى اسلام بود.
ويژگى سوم، امانتدارى و عدالت در اجراى دستورهاى اسلام و رعايت حقوق انسانى و دينى افراد جامعه.
به دليل همين سه ويژگى ضرورى است كه گفته مى شود نيابت امام عصر(عج) و ولايت جامعه در عصر غيبت از سوى خداوند، بر عهده فقيهان جامع شرايط(سه شرط مذكور) مى باشد.
گستره نقش ولی در عصر غیبت
تذكر اين نكته نيز سودمند است كه سلسلة جليلة انبياء(عليهم السلام) به نصاب نهايى خود رسيده و با انتصاب حضرت ختمى مرتبت(صلى الله عليه و آله و سلم) از سوى خداى سبحان، محال است كه كسى به مقام شامخ نبوت راه يابد؛ چنانكه سلسلة شريفة امامان(عليهم السلام) نيز به نصاب نهايى خود بالغ شده و با انتصاب حضرت بقية الله(ارواح من سواه فداه)، ممكن نيست كه احدى به مقام والاى امامت معصوم راه يابد. ليكن برهان عقلى بر ضرورت زعيم و رهبر براى جامعه، امرى ضرورى و دائمى است و هر كس در زمان غيبت، مسئوليت اداره امور مسليمن را داشته باشد، بايد به عنوان نيابت از طرف ولى عصر(عليه السلام) باشد؛ زيرا آن حضرت، امام موجود و زنده است كه تنها حجت خدا مى باشد و همانگونه كه در عصر ظهور امامان گذشته، در خارج از اقليم خاص آنان، نائبانى از طرف ايشان منصوب مى شدند، در عصر غيبتِ ولىّ عصر(عليه السلام) نيز چنين است و نيابت غيرمعصوم از معصوم، امرى ممكن است؛ زيرا امام معصوم داراى شئون فراوانى است كه اگر چه برخى از آن شئون، مانند مقام شامخ ختم ولايت تكوينى، اختصاص به خود ايشان دارد و نائب پذير نيست و هيچگاه به كس ديگرى انتقال نمى يابد، ولى برخى ديگر از شئون آن حضرت كه جزء امور اعتبارى و قراردادى عقلاست و در زمرة تشريع قرار دارد مانند افتاء و تعليم و تربيت و ادارة امور مردم و اجراى احكام و حفظ نظام از تهاجم بيگانگان ـ نيابت پذير است و اين نيابت، به فقيهى تعلّق مىگيرد كه با داشتن آن سه ويژگى، بتواند در غيبت امام(عليه السلام) تا حد ممكن و مقدور، شئون والاى آن حضرت را عملى سازد.
…ادامه دارد
منبع: ولایت فقیه، ج ۳؛برگرفته از کتاب ولايت فقاهت وعدالت، ص ۱۵۱
برچسبها: اثبات ولایت فقیه، دلیل عقلی و نقلی،امام خامنه ای، ولی فقیه،رهبر
ثبت دیدگاه